لوله رایزر
رایزر در سیستم اسپرینکلر آتش نشانی چیست؟
سیستم اسپرینکلر آتش‌نشانی یک جزء حیاتی برای حفاظت در برابر آتش‌سوزی در ساختمان ها است. این سیستم شامل شبکه‌ای از لوله‌ها، سری های اسپرینکلر و سری های نازل و اجزایی برای تأمین آب مورد نیاز سیستم است که به جهت تخلیه خودکار آب برای مهار آتش‌سوزی طراحی شده‌اند. یکی از عناصر کلیدی این سیستم، رایزر می باشد که در واقع به عنوان مجرایی ( لوله ای ) عمودی برای توزیع آب در سیستم عمل می‌کند. در این نوشته با آدر توان نامی تولید کننده جعبه آتش نشانی و تجهیزات آتش نشانی همراه باشید تا باهم به جزئیات رایزرهای اسپرینکلر آتش‌نشانی، انواع، اجزا، نصب و نگهداری آن ها بپردازیم :
لوله رایزر در سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر چیست؟
لوله رایزر در سیستم اسپرینکلر آتش نشانی ، لوله‌ای عمودی است که آب را از منبع آب به شبکه لوله‌کشی افقی که به سری های اسپرینکلر می رسد ؛ توزیع و منتقل می‌کند. این لوله به عنوان ستون فقرات سیستم اسپرینکلر عمل می‌کند و تأمین آب را به شکلی بهینه ، به تمام قسمت‌های ساختمان که در آن اسپرینکلر ها و سری های نازل تعبیه شده اند ، تضمین می‌کند.
انواع رایزرها
انواع مختلفی از رایزرها در سیستم‌های اطفاء حریق اسپرینکلر استفاده می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند :
رایزرهای خشک : این رایزرها معمولاً در ساختمان‌هایی نصب می‌شوند که سیستم آب‌پاش نیازی به پر بودن دائم لوله ها توسط آب ندارد . در این مدل رایز ها لوله ها با هوا پر می‌شوند و فقط زمانی که زنگ خطر آتش‌سوزی فعال می‌شود، تحت فشار آب قرار می‌گیرند و از آب پر می شوند. رایزرهای خشک معمولاً در ساختمان‌هایی که ساکنین به طور دائم حضور ندارند ( سکونت های فصلی ) یا مکان هایی که سردسیر می باشند و به دمای انجماد می رسند ، استفاده می‌شوند.
رایزرهای مرطوب : رایزرهای مرطوب همیشه با آب تحت فشار هستند و آب در آن ها محبوس شده است و بلافاصله پس از تشخیص آتش‌سوزی آماده فعال شدن هستند و در لحظه به آتش سوزی واکنش نشان می دهند. آنها برای ساختمان‌هایی که افراد به طور دائم در آن حضور دارند و مکان هایی که دمای بالایی دارند و یخ‌زدگی در آنجا اتفاق نمی افتد ، مناسب هستند.
رایزرهای هوشمند : این رایزرها مشابه رایزرهای خشک هستند اما برای فعال کردن سیستم به یک دستگاه برای واکنش نیاز دارند. این دستگاه میتواند یک سنسور دود، سنسور گرما یا سایر حسگر ها و سنسور ها باشد. رایزرهای هوشمند اغلب در مناطق حساس که تخلیه تصادفی آب نگران کننده است، مانند مراکز داده یا موزه‌ها و … که در آن ها احتمال خرابی تجهیزات با برخورد آب وجود دارد استفاده می شوند.
رایزر ترکیبی : در سیستم رایزر ترکیبی ؛ لوله عمودی رایزر همواره دارای آب بوده و به منبع تأمین آب سیستم اطفاء حریق متصل است. علاوه بر آن این سیستم دارای انشعاب مخصوص خودروهای آتش نشانی بوده که در صورت نیاز میتواند توسط پمپ خودروهای آتش نشانی و یا پمپ های دیگر تغذیه گردد.
رایزر مشترک : در این روش تنها یک رایزر جهت تأمین آب سیستم اسپرینکلر و همچنین سیستم لوله ایستاده استفاده می شود. استفاده از این سیستم مستلزم رعایت سایز مناسب و همچنین نکات طراحی مربوط به نحوه انشعاب گیری به شکلی صحیح می باشد.
اجزای لوله رایزر :
یک لوله رایزر آتش نشانی معمولی از اجزای زیر تشکیل شده است :
لوله رایزر : لوله عمودی اصلی که آب را از منبع تامین آب به شبکه لوله کشی افقی منتقل می کند.
شیرهای کنترل : شیرهایی که در پایین رایزر قرار دارند و جریان آب را تنظیم می‌کنند.
شیرهای یکطرفه : شیرهایی که از برگشت آب به منبع تامین آب جلوگیری می‌کنند.
شیرهای کاهنده فشار : شیرهایی که برای کاهش فشار آب تا سطح مورد نظر در سیستم اسپرینکلر استفاده می‌شوند.
گیج‌ها ( فشار سنج ها ) : گیج‌هایی ( فشار سنج هایی ) که فشار آب درون رایزر را کنترل می‌کنند.
شیرهای تخلیه : شیرهایی که برای تخلیه آب رایزر جهت تعمیر و نگهداری استفاده می‌شوند.
نصب و جایگذاری لوله رایزر :
نصب رایزر باید مطابق با ضوابط و استانداردهای ساختمانی مربوطه، مانند ” NFPA 13 ” ( استاندارد بر اساس ضوابط و دستورالعملهای بین المللی ) سیستم‌های آب‌پاش، باشد. ملاحظات کلیدی که برای نصب رایزر باید در نظر داشته باشید شامل :
محل قرارگیری : رایزرها باید در مناطقی قرار گیرند که دسترسی آسان برای بازرسی و نگهداری آن ها فراهم باشد. همچنین باید به گونه‌ای قرار گیرند که احتمال انسداد آن ها یا آسیب به سیستم اسپرینکلر به حداقل برسد.
اندازه رایزر : اندازه لوله رایزر باید برای رساندن جریان آب مورد نیاز به سیستم آب‌پاش کافی باشد.
تکیه‌گاه : پایه‌ها باید تکیه‌گاه درست و محکمی داشته باشند تا از خم شدن یا حرکت کردن سیستم جلوگیری شود.
اتصالات : تمام اتصالات به رایزر باید محکم و بدون نشتی باشند.
بازرسی و نگهداری لوله رایزر :
بازرسی و نگهداری منظم رایزرهای آب‌پاش آتش‌نشانی ( لوله رایزر ) برای اطمینان از عملکرد صحیح آنها ضروری است. بازرسی و نگهداری از رایزر های آتش نشانی شامل موارد زیر می باشد :
بازرسی‌های بصری : بررسی علائم خوردگی و زنگ زدگی ، آسیب یا نشتی.
آزمایش فشار : آزمایش رایزر برای فشار آب مناسب.
بازرسی شیرآلات : اطمینان از عملکرد صحیح شیرهای کنترل، شیرهای یکطرفه و شیرهای تخلیه.
گیج‌ها ( فشار سنج ها ) : بررسی دقت نمایش گیج های فشار.
تمیز کردن : تمیز کردن رایزر و اجزای آن برای از بین بردن زباله‌ها و رسوبات.
الزامات NFPA ( استاندارد بر اساس ضوابط و دستورالعملهای بین المللی ) برای رایزرها :
استاندارد NFPA 13 الزامات دقیقی را برای طراحی، نصب و نگهداری از رایزرهای آب‌پاش آتش‌نشانی ( لوله رایزر ) ارائه می‌دهد. الزامات کلیدی عبارتند از :
انواع رایزر : ( NFPA 13 ) نوع رایزر مناسب را بر اساس تعداد ساکنین ساختمان و سایر عوامل مشخص می‌کند.
اندازه لوله رایزر : استاندارد ( NFPA 13 ) ، دستورالعمل‌هایی برای تعیین اندازه مورد نیاز لوله رایزر ارائه می‌دهد.
تامین آب: استاندارد ( NFPA 13 ) الزام می‌کند که رایزرها دارای منبع آب قابل اعتمادی باشند، از جمله الزامات مربوط به فشار آب و سرعت جریان آب.
تست و بازرسی : استاندارد ( NFPA 13 )، تعداد دفعات و رویه‌های بازرسی و تست رایزرها را مشخص می‌کند.
نگهداری : استاندارد NFPA 13 دستورالعمل‌هایی برای نگهداری صحیح از لوله رایزر ؛ شامل : نظافت و سیستم ، آزمایش شیرآلات و بررسی فشار، ارائه می‌دهد.
مصالح و ساخت رایزر
فولاد : فولاد به دلیل استحکام، دوام و مقاومت در برابر خوردگی ، رایج‌ترین متریال برای ساخت رایزرهای آب‌پاش آتش‌نشانی است.
مس : گاهی اوقات در کاربردهای خاص، به ویژه در مناطقی با رطوبت بالا یا مناطقی که خوردگی لوله ها عاملی نگران کننده است، استفاده می شود.
مواد دیگر : در موارد نادر، ممکن است از مواد دیگری مانند پلاستیک یا چدن استفاده شود، اما به دلیل محدودیت‌های احتمالی این متریال ها ، استفاده از آن ها کمتر رایج می باشد.
اتصالات رایزر :
کوپلینگ‌های شیاردار : نوع رایجی از اتصال که برای رایزرها استفاده می‌شود و نصب سریع و آسان آن ها را ممکن می سازد.
اتصالات رزوه‌دار : به طور سنتی استفاده می‌شد اما امروزه به دلیل احتمال نشتی زیادی که دارند ، کمتر رایج می باشند.
جوشکاری : در کاربردهای خاص، مانند رایزرهای با قطر بزرگ یا در مناطقی با فعالیت لرزه‌ای بالا، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تجهیزات پشتیبانی و ساپورت رایزر :
گیره : برای محکم کردن پایه‌ها به دیوار یا سقف استفاده می‌شود.
براکت‌ها : به خصوص در مناطقی که بار زیادی بر روی رایزر ها قرار دارد یا مناطقی که فعالیت لرزه‌ای دارند، پشتیبانی بیشتری برای رایزرها فراهم می‌کنند.
فلنج ها : برای محکم کردن رایزرها به سازه‌ها ( معمولا سازه های بتنی ) استفاده می‌شوند.
تامین آب رایزر :
اتصال مستقیم : رایزرها می‌توانند مستقیماً به منبع آب شهری یا منبع آب خصوصی متصل شوند.
پمپ‌های آتش‌نشانی : در مناطقی که فشار آب کم است یا منبع آب ناکافی است، می‌توان از پمپ‌های آتش‌نشانی برای تقویت فشار آب و اطمینان از جریان کافی آب به سیستم آب‌پاش و اسپرینکلر استفاده کرد.
مخازن آب : مخازن آب برای ذخیره آب جهت استفاده در سیستم آب‌پاش و اسپرینکلر ، به ویژه در مناطقی با محدودیت تامین آب یا مناطقی که نوسانات فشار آب نگران‌کننده است، مورد استفاده قرار گیرند.
ملاحظات ویژه برای رایزرها
رایزرهای خشک : رایزرهای خشک برای اطمینان از عملکرد صحیح خود نیاز به آزمایش و نگهداری منظم دارند. این امر شامل آزمایش فشار هوا، بررسی نشتی و اطمینان از عملکرد صحیح شیرهای کنترل است.
رایزرهای پیش فعال : رایزرهای پیش فعال برای فعال کردن سیستم به یک دستگاه پیش فعال نیاز دارند. این دستگاه ( شامل حسگر ها و سنسور های دود و گرما و آتش و … ) باید به طور منظم بازرسی و آزمایش شود تا از قابلیت کارکرد صحیح آن ، اطمینان حاصل شود.
سیستم‌های سیلابی : سیستم‌های سیلابی از رایزر برای توزیع آب به تعداد زیادی از سرآب‌پاش‌ها استفاده می‌کنند. البته برای استفاده از سیستم های سیلابی به ملاحظات خاصی برای تأمین آب، فشار و جریان آب نیاز دارند.
تست و نگهداری رایزر :
آزمایش هیدرواستاتیک : با پر کردن رایزر با آب و اعمال فشار، استحکام و سلامت آن را بررسی می‌کنند.
آزمایش جریان : اندازه‌گیری سرعت و شدت جریان آب از رایزر برای اطمینان از مطابقت آن با مشخصات مورد نیاز.
آزمایش شیرآلات : آزمایش عملکرد شیرهای کنترل، شیرهای یکطرفه و شیرهای تخلیه.
کالیبراسیون گیج ( فشارسنج ) : اطمینان از دقیق و کالیبره بودن گیج‌های فشار.
تمیز کردن : تمیز کردن رایزر و اجزای آن برای از بین بردن زباله ها و رسوبات.
نتیجه‌گیری
رایزرهای آب‌پاش آتش‌نشانی یا همان لوله رایزر جزء حیاتی سیستم‌های ایمنی در برابر آتش سوزی هستند. با درک انواع مختلف رایزرها، اجزای آنها، الزامات نصب و نیازهای نگهداری، صاحبان و مدیران ساختمان می‌توانند از عملکرد صحیح سیستم اسپرینکلر خود اطمینان حاصل کرده و از اموال و جان خود و ساکنین در برابر خطرات آتش‌سوزی محافظت کنند.
سوالات متداول :
۱ _ تفاوت بین رایزر مرطوب و رایزر خشک چیست؟
یک رایزر مرطوب همیشه با آب درون سیستم تحت فشار است و بلافاصله پس از تشخیص آتش سوزی آماده فعال شدن است. در مقابل آن یک رایزر خشک تحت فشار آب درون سیستم نیست و با هوا پر می شوند و فقط زمانی فعال می‌شود و جریان آب در آن ها جاری می شود که زنگ خطر آتش سوزی ، سیستم را به کار بیندازد.
۲ _ لوله رایزر هر چند وقت یکبار باید بازرسی شود؟
تعداد دفعات بازرسی لوله رایزر به ضوابط و مقررات سازمان آتش نشانی کشور و همچنین محلی که سیستم اسپرینکلر در آن نصب شده بستگی دارد. با این حال، یک دستورالعمل کلی این است که رایزرها حداقل سالانه بازرسی شوند. این بازرسی شامل بازرسی‌های بصری، آزمایش فشار، آزمایش شیرآلات و تمیز کردن سیستم اسپرینکلر می‌شود.
۳ _ نشانه‌های وجود مشکل در لوله رایزر چیست؟
برخی از نشانه‌های وجود مشکل در سیستم لوله رایزر عبارتند از :
اتصالات یا شیرهای نشتی‌دار
فشار کم و ناکافی آب
شیرهای کنترل معیوب
خوردگی یا آسیب دیدگی لوله رایزر
انسداد لوله رایزر
۴ _ آیا می‌توان از لوله رایزر برای مقاصد دیگری مانند تأمین آب ساختمان استفاده کرد؟
خیر، لوله رایزر فقط باید برای هدف مورد نظرشان که تأمین آب سیستم آب‌پاش ( اسپرینکلر ) است، استفاده شوند. استفاده از آنها برای مقاصد دیگر میتواند اثربخشی آن ها در مواقع اضطرار را به خطر بیندازد.
۵ _ نقش دستگاه فعال کننده سیستم در سیستم اسپرینکلر با رایزر هوشمند چیست؟
دستگاه فعال کننده سیستم ، یک دستگاه حسگر است ( می تواند حسگر دود ، آتش و … باشد.) که باعث فعال شدن رایزر های هوشمند می‌شود. این امر به سیستم اجازه می‌دهد تا تنها زمانی که آتش‌سوزی واقعاً رخ داده است، فعال شود و خطر تخلیه تصادفی آب را در مناطقی که جریان آب باعث خسارت به تجهیزات می شود کاهش دهد.
به یاد داشته باشیم مبحث ایمنی در برابر آتش سوزی ، یک امر تخصصی می باشد که نیاز به دانش تخصصی و کارشناسی دارد . لذا در صورتی که قصد تجهیز محل زندگی ، محل کار و … را با تجهیزات آتش نشانی و سیستم های اسپرینکلر دارید و به دانش فنی ایمنی در برابر آتش سوزی تسلط کافی را ندارید توصیه می شود از طریق دکمه ” تماس و دریافت مشاوره رایگان ” و یا شماره های درج شده بر روی سایت با کارشناسان حرفه ای آدر توان نامی تماس تلفنی مستقیم برقرار نموده و مشاوره رایگان دریافت نمایید . همچنین می توانید از طریق دکمه واتساپ ، با اپلیکیشن و پیام رسان واتساپ با کارشناسان حرفه ای ایمنی آدر توان نامی در ارتباط باشید و مشاوره رایگان دریافت نمایید .
آدر توان نامی تولید کننده جعبه آتش نشانی و تجهیزات آتش نشانی ، به علت اعتماد به کیفیت بالای محصولات تولیدی خود ؛ تمامی محصولات تولیدی خود را با ضمانتنامه 1 ساله و ارائه کد گارانتی خدمت کارفرمایان خود تقدیم می کند . همچنین با توجه به اینکه تجهیزات آتش نشانی باید به طور دائم آماده به کار باشند لذا بررسی های دوره ای از الزامات یک سیستم اطفای حریق کارآمد می باشد به همین منظور آدر توان نامی تمامی محصولات خود را با 10 سال خدمات پس از فروش خدمت کارفرمایان محترم خود ارائه می کند تا کارفرمای محترم از بابت بهینه کار کردن تجهیزات خود در زمان اضطرار و آتش سوزی آسوده خاطر باشد .
